Ostatnie badania pokazują, że mobilne formy komunikacji wypierają stacjonarne urządzenia. Młodzież o wiele częściej korzysta z Internetu używając w tym celu smartfonów, tabletów niż komputerów stacjonarnych. Oznacza to, iż coraz częściej możemy mówić o zjawisku zwanym fonoholizmem. Jest to forma uzależnienia behawioralnego w postaci nałogowego używania telefonu komórkowego.

Uzależnienia behawioralne to formy zaburzeń związanych z niekontrolowanym wykonywaniem pewnych czynności (np. granie w gry hazardowe, robienie zakupów, uprawianie ćwiczeń fizycznych, korzystanie z komputera/Internetu, czy właśnie korzystanie z telefonów komórkowych, smartfonów) przy założeniu, że czynności te wykonywane są kompulsywnie, natrętnie i niosą ze sobą negatywne konsekwencje dla jednostki i jej otoczenia.

Aby można było mówić o uzależnieniu behawioralnym, w odniesieniu do korzystania z telefonów komórkowych,  muszą być spełnione minimum trzy z poniższych punktów:

•  silne pragnienie lub poczucie przymusu wykonywania danej czynności np. wewnętrzny przymus, potrzeba używania telefonu komórkowego przez dłuższy czas w ciągu dnia;
•   trudność z samokontrolą dotyczącą powstrzymywania się od wykonywania określonej czynności np. niemożność korzystania z telefonu komórkowego/Internetu nawet w miejscach niebezpiecznych dla życia i zdrowia (np. przechodząc przez przejście dla pieszych); w miejscach, sytuacjach, w których nie powinno się korzystać z urządzeń elektronicznych (np. kino, teatr, nabożeństwo)
• zaistnienie tolerancji – gdy dla osiągnięcia zamierzonego efektu tj. radości, poczucia satysfakcji, poczucia „bycia na bieżąco” potrzebne jest dłuższe i częstsze wykonywanie czynności, w tym wypadku korzystanie z telefonu, przebywanie w sieci;
• utrata dotychczasowych zainteresowań oraz przyjemności, które wcześniej dawały satysfakcję np. rezygnacja z kontaktów społecznych albo hobby na rzecz spędzania większej ilości czasu online;
• powtarzanie pewnych czynności mimo dowodów na ich destrukcyjny wpływ na zdrowie i stosunki społeczne np. na skutek korzystania z sieci/z urządzeń mobilnych następuje ograniczenie czasu snu, ogólne przemęczenie, problemy w relacjach z najbliższymi, zaniedbywanie obowiązków;
• wystąpienie zespołu abstynencyjnego, czyli objawy występujące w okresie od kilku dni do miesiąca po ograniczeniu/zaprzestaniu korzystania z urządzeń elektronicznych: *pobudzenie psychoruchowe, agresja; *niepokój, lęk; *wyraźne obniżenie nastroju; *obsesyjne myśli np. o tym co się dzieje w sieci; *fantazje, marzenia senne na temat używania urządzeń mobilnych; *korzystane z sieci celem uniknięcia przykrych objawów abstynencyjnych

Nałogowe, kompulsywne użytkowanie nowoczesnych narzędzi komunikacji ma negatywny wpływ na kondycję zdrowotną, relacje społeczne, procesy psychiczne zachodzące w człowieku. Badania pokazują jednak, że systematyczne korzystanie z telefonu komórkowego odbywa się przeciętnie w wieku 8-10 lat, ale można powiedzieć, że aktualnie w Polsce dzieci już od szóstego miesiąca życia mają kontakt z elektronicznymi narzędziami komunikacji, co ma negatywny wpływ na ich całościowy rozwój.

W jaki sposób nie dopuścić do uzależnienia od urządzeń elektronicznych

u naszego dziecka?

Czynniki chroniące to:

·         jakość relacji z rodzicami i doświadczanie od nich wsparcia;

·         akceptacja siebie, czyli pozytywna i adekwatna samoocena dziecka;

·         uprawianie sportu i aktywność fizyczna, która z jednej strony jest sposobem na nudę i spędzanie wolnego czasu, a z drugiej jest dobrym sposobem na odreagowanie napięcia emocjonalnego;

·         zaangażowanie w naukę;

·         pozytywne relacje z rówieśnikami budowane poprzez spotkania z nimi w świecie realnym;

·         adekwatne wymagania ze strony rodziców;

·         wypośrodkowanie pomiędzy brakiem kontroli a kontrolą nadmierną czyli rozsądne stawianie granic przez rodziców;

·         rozmowy z dzieckiem o jego emocjach, przeżyciach, okazywanie zainteresowania tym co się dzieje u naszego dziecka;

·         kształtowanie nawyku aktywnego spędzania czasu wolnego.

Kiedy udać się do specjalisty?

Sygnały, które mogą świadczyć o tym, że nasze dziecko w niezdrowy sposób korzysta z nowych technologii:

·         każdą okazję wykorzystuje do tego, żeby sięgnąć po nowe technologie (komputer, tablet, smartfon);

·         złości się, jest rozdrażnione kiedy, coś lub ktoś przeszkadza mu w korzystaniu z nowych technologii;

·         kłamie co do czasu spędzonego przed ekranem, stara się zamykać drzwi i robić to poza kontrolą rodziców;

·         traci zainteresowanie aktywnościami, które wcześniej sprawiały mu radość.

Gdzie szukać pomocy?

·         Centrum Interwencji Kryzysowej Karan; ul. Traugutta 119/1 Wrocław; tel. 71 349 15 56;

·         Poradnia Uzależnień Centrum Redukcji Szkód Return; ul. Kościuszki 67 Wrocław; tel. 71 311 24 06;

·         Centrum Neuropsychiatrii Neuromed Ośrodek Terapii Uzależnień; ul. Borowska 181-187 Wrocław; tel. 71 786 43 44

  Opracowała: mgr Magdalena Nowicka-Chwastyk - psycholog

Bibliografia:

Dębski M. Nałogowe korzystanie z telefonów komórkowych. Szczegółowa charakterystyka zjawiska fonoholizmu w Polsce. Raport z badań. Fundacja Dbam o Mój Zasięg. Gdynia 2016.

Rowicka M. Uzależnienia behawioralne. Profilaktyka i terapia. Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Fundacja Preasterno. Warszawa 2015.

Sakowska J. Jak kochać i wymagać. Poradnik dla rodziców. Ośrodek Rozwoju Edukacji. Warszawa 2016.

Szkolenie Diagnoza i terapia zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży. Dolnośląskie Centrum Psychoterapii. Wrocław 2019.