Bajka kojarzy się z beztroskim dzieciństwem, ciepłem rodzinnym, bliskością, magią, zwyciężaniem dobra ze złem. Na pewno każdy doskonale pamięta wspaniałe chwile z dzieciństwa, kiedy wtuleni w ramiona ukochanej osoby słuchaliśmy cudownych bajek i baśni, które przecież zawsze miały szczęśliwe zakończenie, a wygrywało dobro. Bajka uczy, bawi, wychowuje. Pozwala odkrywać wspaniały świat roślin, zwierząt i ludzi. Stanowi ponadto jeden ze sposobów spędzania wolnego czasu.

Magiczną moc baśni odkrył psychoanalityk Bruno Bettelheim, który uważał, iż baśnie oddziaływują poprzez treści odkryte, z którymi dziecko ma kontakt bezpośredni, świadomy oraz poprzez treści ukryte, które docierają do podświadomości i są przekazywane za pomocą symboli. Dziecko odbiera te treści, do których dojrzało, które jest w stanie przyjąć i które jego dotyczą. Symbole zawarte w bajkach pomagają dziecku lepiej zrozumieć własne potrzeby, przeżycia, emocje, pokonać lęki.

Co takiego daje dziecku bajka?

-  rozwija wyobraźnię dziecka

-  uczy dziecko pozytywnego myślenia o sytuacjach lękotwórczych

-  uczy jak pomagać sobie samemu i innym w trudnych sytuacjach

-  rozładowuje napięcia emocjonalne

-  odciąża w trudnej emocjonalnie rzeczywistości

-  dostarcza wzorców zachowania oraz ważnych dla dziecka wzorców osobowych

-  wzmacnia poczucie wpływu i kontroli dziecka, przez co kształtuje samodzielność i poczucie własnej wartości.

-  rozbudza dziecko wewnętrznie i dostarcza mu bardzo dużo radości.

-  pobudza rozwój emocjonalny, społeczny, rozwija wrażliwość

Bajki terapeutyczne są jedną z metod pomagających dziecku radzić sobie w trudnych sytuacjach. Bajka terapeutyczna to opowiadanie z treściami edukacyjno-terapeutycznymi, adresowane do dzieci w wieku 4-9 lat. Ich celem jest pomoc odbiorcy (dziecku) w przeżywaniu sytuacji stresowych, wyzwalanie bądź też redukowanie emocji, zrozumienie emocji i zachowań ludzi. Zazwyczaj bohaterami bajek terapeutycznych są małe zwierzątka, dzieci lub zabawki, z którymi dziecko może się identyfikować. Wielką zaletą bajek terapeutycznych jest to, że można je stosować na zasadzie profilaktyki problemów, zanim one wystąpią. Gdy na przykład wiemy, iż dziecko stanie przed jakimś trudnym zadaniem, lub może znaleźć się w niekomfortowej dla niego sytuacji, np. związaną z jakąś znaczącą zmianą w życiu dziecka, wówczas sięgnijmy po odpowiednią bajkę. Bajka pomoże rozwiązać również konkretny problem wtedy, gdy wystąpiły już jakieś krytyczne wydarzenia. Niezwykle istotne jest, by dostosować bajkę do określonych potrzeb dziecka oraz do możliwości percepcyjnych i poznawczych malucha.

Bajki terapeutyczne można podzielić na 3 rodzaje:

·        relaksacyjne - ich celem jest przede wszystkim wyciszenie, zrelaksowanie i uspokojenie dziecka. Często wykorzystują one tzw. wizualizację, wyobrażenie sobie tego, czego słuchamy.  Bajka relaksacyjna jest cudownym środkiem uspokajającym, po emocjonującym dniu lub gdy dziecko przeżyło trudną sytuację. W tych bajkach miejsce akcji zawsze jest bezpieczne, przyjemne, spokojne.

·        psychoedukacyjne (wychowawcze) - mają za zadanie kształtowanie właściwych postaw i wprowadzenie zmian w zachowaniu dziecka, pokazując ten sam problem w bohaterze bajki, co u dziecka, np. pobyt dziecka w szpitalu, rozwód rodziców. W bajkach psychoedukacyjnych kładzie się nacisk na strategie skutecznego radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Ten typ bajki powinien dawać przykłady działań, wzory zachowań, dzięki którym możemy rozwiązać problem.

·        psychoterapeutyczne - służące terapii problemów emocjonalnych poprzez redukcję dziecięcych lęków, mają one kompensować niezaspokojone potrzeby bezpieczeństwa, miłości, akceptacji, przynależności, mają zniwelować lęki, podnieść samoocenę dziecka.

Czołowa autorka bajek terapeutycznych – Maria Molicka- pisze bajki dla dzieci w wieku 4-9 lat. Nieprzypadkowo za dolną granicę wieku adresata przyjmuje się 4 rok życia. Dziecko w tym wieku bowiem nabywa bardzo ważną umiejętność, która pozwala na prawidłowy odbiór terapeutycznego przekazu bajki. Zdolność ta to tzw. decentracja interpersonalna, związana z myśleniem o tym, co w danej sytuacji mogłaby pomyśleć inna osoba.

Terapeuci często zachęcają rodziców, którzy zgłaszają się na terapię ze swoim dzieckiem, aby sami spróbowali napisać bajkę dla swojego dziecka. Nie jest to takie trudne. Należy uwzględnić następujące elementy:

- ustalić główny temat, sytuację, wydarzenie

- ustalić emocje, nad którymi chcesz popracować

- umieścić fabułę w fantastycznym świecie, ale zgodnym z przeżyciami dziecka

- stworzyć bohatera, który doświadcza powyższej sytuacji i podobnych emocji, nadać mu imię, ale nie imię dziecka

- stworzyć postaci, które będą wspierały głównego bohatera, pokazując mu, że przeżyły podobną sytuację i emocje, co bohater

- zadbać o pogodny, lekki nastrój opowiadania, o szczęśliwe zakończenie

Należy pamiętać, że bajka terapeutyczna zawsze musi kończyć się szczęśliwie. Świetnym pomysłem na kontynuowanie terapeutycznej pracy z dzieckiem jest wykonanie ilustracji do treści opowiadania, a następnie rozmowa z dzieckiem.

Bibliografia:

S. Szuman (1960).” Wpływ bajki na psychikę dziecka”. Warszawa.

M. Molicka, Media Rodzina, Poznań 2002 „Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii”

Basak Alina Maria: „Wpływ bajek czytanych przez rodziców na rozwój dzieci w wieku szkolnym”. [w:] „Pedagogika Rodziny” 2012

www.dziecisawazne.pl

                                                                                            mgr Barbara Gajewska

psycholog