Wrogowie i przyjaciele rozwoju mowy dziecka
Do psychologów, logopedów, czy pedagogów zajmujących się diagnozą i terapią małych dzieci coraz częściej zgłaszają się rodzice zaniepokojeni brakiem postępów w rozwoju u ich dzieci. Najczęściej zgłaszane problemy to:
· opóźniony lub zaburzony rozwój mowy i komunikacji
· trudności w koncentracji uwagi
· nadmierną nerwowość, agresja
· trudności z jedzeniem, bądź z wypróżnieniem.
Przyczyn tych trudności może być bardzo dużo np. czynniki szkodliwe działające na przyszłą mamę w okresie ciąży lub porodu. Mogą pojawić się również inne przyczyny zdrowotne dziecka np.: choroby wrodzone, nabyte, opóźnienia rozwoju niewiadomego pochodzenia, niewłaściwa stymulacja bądź nieprawidłowości wychowawcze.
Wrogowie rozwoju mowy u dziecka
Jednym z wielu czynników, który może przyczynić się do opóźnienia rozwoju mowy jest zbyt wczesne udostępnianie dziecku najnowszych technologii, które mają bardzo niekorzystny wpływ nie tylko na rozwijający się mózg dziecka, ale również na inne sfery rozwoju.
W pierwszym roku życia mózg dziecka powiększa się aż trzykrotnie, a proces najintensywniejszego rozwoju przypada na pierwsze 2–3 lata życia. W ciągu pierwszych lat życia w mózgu zachodzą ogromne zmiany, choć liczba neuronów pozostanie stała już do końca życia, to jednak zmienia się liczba i rodzaj połączeń między neuronami, zwanych synapsami. Mózg dziecka w tym wieku jest bardzo plastyczny, dlatego do prawidłowego rozwoju potrzebna jest mu miłość rodziców, codzienna aktywność, ruch i komunikowanie się z drugim człowiekiem.
Niestety dane z raportu Common Sense Media (2) mówią, iż dziecko jeszcze zanim zacznie mówić lub chodzić, już umie stukać paluszkami po ekranie tabletu. Czy taka wizja powinna nas cieszyć, czy raczej niepokoić? Powinniśmy walczyć z technicyzacją życia najmłodszych, czy pogodzić się z owym faktem i „iść z duchem czasu”? A może nawet powinniśmy być dumni z tego, iż nasze dziecko szybciej uczy się posługiwać ekranem dotykowym, niż kredką?
Niestety z badań przeprowadzonych przez Common Sense Media wynika, że ze smartfona korzysta co trzeci maluch do 1. roku życia oraz 40% dzieci poniżej 2. roku życia.
Mózg dziecka musi najpierw dojrzeć oraz nauczyć się określonych sprawności językowych i motorycznych. Dopiero w późniejszym etapie rozwoju, gdy dziecko nauczy się swobodnie wypowiadać pełnymi zdaniami, wówczas jest gotowy do posługiwania się wysokimi technologiami, ale nadal w określonych ramach czasowych. Dla przykładu czas ekranowy może wynosić:
· u dzieci w wieku od 0 do 2 lata – bez ekranu, czyli bez żadnych nowoczesnych technologii
· u dzieci w wieku od 2 do 5 lat - maksymalnie w ciągu doby do 1 godzina, najlepiej z przerwami.
Tablety i komórki nie są złe w przypadku dzieci powyżej 2. roku życia, jeżeli nie zastępują rodziców w codziennych interakcjach werbalnych i emocjonalnych. Natomiast jeżeli rodzice traktują tablety i smartfony jako „wspomagacze” w wychowaniu małego dziecka i już w kołysce korzystają z nich podczas karmienia dziecka, ubierania, uspokajania, kąpania, usypiania, wówczas może to skutkować opóźnieniami różnych sfer rozwoju. Pierwszym objawem braku interakcji z rodzicem jest opóźniony lub zaburzony rozwój mowy, ponadto pojawiają się trudności z kontaktem wzrokowym z rozmówcą, brak właściwej reakcji na polecenia, nadmierna impulsywność, a czasem agresja. Ostatnio pojawia się coraz więcej artykułów, na łamach których specjaliści praktycy zastanawiają się, czy dziecko, które do nich trafiło prezentuje objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu, czy jest to kolejne „tabletowe dziecko”.
Nowoczesne technologie nie są złe, dzieci też nie są złe, zatem kto jest winien? Niestety rodzice zbyt często dają maluszkowi smartfona lub tablet i albo odwracają się na drugi bok, albo sami zasiadają do komputera. Rodzice zapominają, że z dzieckiem trzeba rozmawiać, wspólnie się bawić, iść na spacer. Natomiast podczas korzystania w stosownym czasie z nowoczesnych technologii rodzice powinni towarzyszyć im i tłumaczyć jak działają lub co obecnie dzieje się na ekranie.
Przyjacielem rozwoju mowy dziecka jest ruch
Pamiętajmy, że dla prawidłowego rozwoju małego dziecka ruch jest taką aktywnością, która rozwija nie tylko sprawność motoryczną, ale również korzystnie wpływa na rozwój mowy, rozwój poznawczy oraz emocjonalno- społeczny. Minimalny czas poświęcony na aktywność fizyczną dziecka powinien wynosić:
- u dziecka w wieku od 0 do 12 mies. – minimum 30 minut zabawy na podłodze,
- u dziecka od 1 do 2 r.ż. minimum 180 minut,
- natomiast dziecko w wieku od 3 do 4 r.ż. - 180 minimum aktywności, w tym 60 minut umiarkowanej lub intensywnej.
W pozycji skrępowanej np. w wózku, krzesełku – dziecko może maksymalnie przebywać do 1 godz. na dobę.
Podsumowując czas spędzony z dzieckiem, nigdy nie jest czasem straconym. Specjaliści nigdy nie zrealizują programu wychowawczego rodzica. Rodzice z dzieckiem w domu rodzinny podczas wspólnych rozmów, zabaw, czy spacerów realizują najwspanialszy plan stymulacji rozwoju swojego dziecka.
Pamiętajmy, że czas od 3 m.ż., kiedy dziecko zaczyna patrzeć na twarz rozmówcy i się uśmiechać, do 5 roku to czas przeznaczony rozwój emocjonalny, jeżeli w tym czasie dziecko nie otrzyma odpowiedniej ilości bodźców, potem nie da się tego nadrobić. Rozwój dziecka jest najintensywniejszy do 6 roku życia, potem trudno jest coś zmienić, połączenia korowe, które powstają u małych dzieci są podstawą do budowania dalszego rozwoju.
Opracowała: mgr Maria Bystrzanowska - logopeda
Źrodła:
1. Cieszyńska J., Korendo M. (2017). Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6 roku życia, Kraków:Wydawnictwo Edukacyjne.
2. Common Sense Media (2013). Zero to Eight: Children's Media Use in.America 2013.
