CZYM JEST DEPRESJA?  JAK SIĘ OBJAWIA?  JAK POMÓC DZIECKU CHOREMU NA DEPRESJĘ?

Czym jest depresja?

Depresja jest zaburzeniem psychicznym, należącym do grupy zaburzeń afektywnych, czyli zaburzeń nastroju. Osoba cierpiąca na depresję odczuwa znaczny spadek nastroju, nie odczuwa przyjemności w sytuacjach, które dawniej sprawiały jej radość. Ponadto może wystąpić spadek lub wzrost wagi, zaburzenia snu (bezsenność bądź przeciwnie – hipersomnia), niechęć do nawiązywania relacji z bliskimi, czasami spowolnienie motoryczne (ruchowe).

W zależności od nasilenia, źródła, długości trwania czy też cykliczności występowania objawów, możemy wyróżnić różne jej rodzaje.

Podział według źródła depresji:

–   depresja egzogenna – spowodowana jest czynnikami zewnętrznymi, np. utrata bliskiej osoby

–   depresja endogenna – spowodowana jest czynnikami wewnętrznymi, przyczyna odczuwania smutku nie jest pacjentowi znana

Podział według cykliczności:

–     epizod dużej depresji – epizod depresji rozpoznany pierwszy raz w historii choroby pacjenta, trwający minimum 2 tygodnie

–    zaburzenia depresyjne nawracające – gdy rozpoznano przynajmniej dwa epizody depresji dużej (a w przebiegu choroby nie rozpoznano stanów maniakalnych).

Zaburzenia depresyjne mogą współwystępować z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak zaburzenia lękowe, a w poważnym i ciężkim przebiegu także z objawami psychotycznymi, takimi jak urojenia czy omamy.

Depresja wśród młodzieży

Szacuje się, że około 0,5 – 2,5% dzieci, które nie weszły w wiek dorastania, cierpi na zaburzenia depresyjne. U młodzieży w wieku dorastania wskaźnik ten wzrasta. Szacuje się, że 2 – 8 % nastolatków może przejawiać zaburzenia nastroju związane z depresją. Wraz z wiekiem rośnie zależność wystąpienia objawów depresyjnych od płci – na depresję częściej zapadają dziewczęta i kobiety (zależność od płci nie jest widoczna u dzieci, które nie weszły w wiek dorastania). 10-17% nastolatków cierpiących na depresję, przejawia także inne trudności – zaburzenia zachowania, zaburzenia lękowe czy zaburzenia uwagi.

Po czym można poznać, że nastolatek cierpi na depresję?

Zarówno w łagodnych, umiarkowanych, jak i ciężkich przebiegach depresji pacjent cierpi z powodu obniżenia nastroju, zmniejszenia aktywności, niemożności odczuwania przyjemności, maleje poczucie własnej wartości. Pojawiają się refleksje dotyczące sensu życia. Zmniejszona jest koncentracja uwagi, maleje zainteresowanie otoczeniem, spada libido. Nastrój nie zmienia się w ciągu kolejnych dni, nie mają na niego wpływu czynniki zewnętrzne. Sen jest zaburzony, apetyt zwykle obniżony. Objawy depresji zwykle narastają rano, po przebudzeniu. Występują zmiany w sferze motorycznej: następuje spowolnienie psychoruchowe, choć może wystąpić także pobudzenie.

W klinicznym obrazie depresji u nastolatków możemy zaobserwować zmiany w sześciu sferach:

1.                Nastrój – depresyjny, występuje niezdolność do odczuwania przyjemności. Czasami u nastolatków zdarza się, że nastrój depresyjny zdominowany jest przez przesadną nerwowość i irytację, które przesłaniają leżącą u podstaw depresję. Podczas przebiegu depresji może występować także wzmożone odczuwanie lęku i obaw.

2.            Zachowanie – opóźnienie lub pobudzenie ruchowe. W ciężkich przypadkach występuje otępienie depresyjne. Może wystąpić wzmożone zainteresowanie alkoholem, narkotykami lub dopalaczami.

3.                  Związki – wycofywanie się z relacji rówieśniczych i rodzinnych, słabe wyniki w  nauce.

4.            Stan somatyczny – zmęczenie, zaburzenia snu, zaburzenia apetytu, wzrost lub spadek masy ciała, spadek libido, pogarszanie się stanu emocjonalnego szczególnie nad ranem.

5.               Zdolności poznawcze – negatywna ocena siebie oraz własnej przyszłości, obwinianie siebie, spadek poczucia własnej wartości, niemożność podejmowania decyzji, trudności w koncentracji uwagi, refleksje dotyczące sensu życia, myśli samobójcze. W ciężkim przebiegu depresji mogą wystąpić iluzje wywołane nastrojem.

6.                  Percepcja – skupienie na negatywnych aspektach sytuacji. W ciężkim przebiegu mogą wystąpić omamy.

Jak pomóc choremu na depresję?

Przede wszystkim należy poszukać profesjonalnej pomocy. Depresja nieleczona może być katastrofalna w skutkach. Nawet, gdy bliska nam osoba cierpiąca na depresję mówi nam, że  odczuwa poprawę nastroju, należy zachować czujność i pomóc jej poszukać pomocy specjalisty. Nigdy nie mamy pewności, czy kilkutygodniowy epizod był jednorazowy, czy też będzie miał tendencje do nawracania.

Leczeniem zaburzeń nastroju, a więc także depresji zajmuje się lekarz psychiatra oraz psychoterapeuta. Lekarz zajmuje się pacjentem od strony medycznej, może zastosować farmakoterapię, która pomoże w uregulowaniu nastroju pacjenta.

Psychoterapeuta natomiast pomaga pacjentowi w zrozumieniu  mechanizmów, które doprowadziły do wystąpienia epizodu depresyjnego, dzięki czemu pacjent zyskuje większą świadomość i kontrolę nad własnym życiem, zmniejszając tym samym ryzyko powrotu kolejnych epizodów depresyjnych.

Podczas wyboru psychoterapeuty należy zwrócić uwagę, czy ukończył on stosowne szkolenia psychoterapeutyczne, posiadające akredytację Polskiego Towarzystwa Psychologicznego lub Psychiatrycznego.

Rozmawiając z chorym na depresję nie należy proponować rad, ani rozwiązań dotyczących jego problemów. Należy przyjąć fakt, iż osoba cierpiąca na depresję nie ma wpływu na swój stan, wysłuchać cierpliwie i upewnić się, że właściwie ją zrozumieliśmy. Chorego na depresję nie należy oceniać, ani sugerować, że nie ma prawa „tak się czuć”. Próba włączenia chorego w różne aktywności, które miałyby pomóc mu w wyjściu z depresyjnego stanu (wyjście na kawę, do kina) może spowodować, że zamiast odczuć ulgę, bliska nam osoba będzie dodatkowo czuła się winna, ponieważ nie będzie potrafiła czerpać radości ze spędzonego z nami czasu.

Czego NIE mówić choremu na depresję? - wszelkich komunikatów negujących, krytykujących jego stan lub wykazujących nasze zniecierpliwienie ciągłym smutkiem chorego; nie należy także udzielać rad ani sugerować rozwiązań wyjścia z depresji np.:

–                    weź się w garść

–                    uśmiechnij się

–                    jesteś taki młody, powinieneś teraz czerpać z życia

–                    nie ma się co martwić, ludzie mają gorsze problemy

–                    ileż można leżeć w łóżku? Wyjdź trochę na dwór to na pewno lepiej się poczujesz

–                    zapisałam cię na zajęcia z tańca, pobędziesz wśród ludzi, dobrze ci to zrobi

Co możemy powiedzieć choremu na depresję? - komunikaty wyrażające naszą chęć pobycia z chorym, akceptujące jego stan, wyrażające pełne zrozumienie i troskę o jego potrzeby, np.:

–                    czy mogę coś dla ciebie zrobić?

–                    czy przygotować ci coś do jedzenia lub picia?

–                    kiedykolwiek będziesz chciał porozmawiać, o każdej porze – jestem

–                    rozumiem, że jest ci teraz trudno, przebrniemy przez to razem

–                    daj sobie czas

–                    teraz czujesz się fatalnie, ale pamiętaj, że nie zawsze tak było – poradzimy sobie

Jak postępować w przypadku prób samobójczych?

W ciężkich przypadkach u chorego na depresję mogą wystąpić tendencje samobójcze. Gdy bliska nam osoba zaczyna tracić kontrolę nad rozmyślaniami o bezsensie życia i zaczyna przechodzić do realnych czynów – nigdy nie należy tego bagatelizować. Wówczas priorytetem jest zapewnienie bezpieczeństwa choremu i zminimalizowanie ryzyka popełnienia samobójstwa. Nigdy nie próbujmy zapewnić choremu bezpieczeństwa na własną rękę – gdy dowiadujemy się, że bliska nam osoba ma zamiar odebrania sobie życia, należy natychmiast zawieźć ją na Izbę Przyjęć Szpitala Psychiatrycznego.

Być rodzicem dziecka chorego na depresję

Bycie świadkiem cierpienia dziecka i towarzysząca temu bezsilność to trudna sytuacja dla każdego rodzica. Troszcząc się o zdrowie swojej pociechy nie należy zapominać o własnym dobrostanie. Kiedy czujemy, że z coraz większym trudem przychodzi nam radzenie sobie z emocjami, poszukajmy odpowiedniej dla siebie formy wsparcia. Można skorzystać z indywidualnych sesji z psychologiem, bądź grupy wsparcia dla rodziców dzieci z trudnościami.

Miejsca, w których można oczekiwać bezpłatnej pomocy psychologicznej:

–                    Poradnia Zdrowia Psychicznego

–                    Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna (dla dzieci i młodzieży)

–                    Ośrodek Interwencji Kryzysowej

–                    niektóre fundacje i stowarzyszenia

–                    Szpital Psychiatryczny.

Informacje o miejscach świadczących nieodpłatną pomoc medyczną dla dzieci i młodzieży w zakresie zdrowia psychicznego można znaleźć na naszej stronie w zakładce ,,Specjalistyczna pomoc medyczna – informator”.

 http://ppp.powiat-sredzki.pl/PL/483/Specjalistyczna_pomoc_medyczna_-_informator/

Bibliografia:

 A. Carr, „Depresja i próby samobójcze młodzieży. Sposoby przeciwdziałania i reagowania”

 D. Rapaport „Teoria depresji Edwarda Bibringa”

Opracowała: mgr Sylwia Dobosz- psycholog, psychoterapeuta